قسمت دوم

پرسش: با ظهور حضرت مهدی وضعیت اقتصادی مردم چگونه خواهد شد؟

پاسخ: بر اساس روایات با ظهور امام زمان(ع) و برقراری عدالت، همه انسان‌ها از امکانات و نعمت‌های دنیوی بهره‌مند می‌شوند و فقر از جامعه زدوده می‌شود. از امام صادق(ع) نقل شده است: "هنگامی که قائم ما قیام کند ...، زمین گنج‌های خود را بیرون ریخته و آشکار می‌کند، به گونه‌ای که مردم با چشم خود آنها را می‌بینند، و دارندگان زکات سراغ کسی می‌روند که نیازمند باشد تا زکاتشان را به او بدهد، ولی کسی یافت نمی‌شود و مردم از [کمک‌های دیگران] بی نیاز می‌گردند".(بحار الانوار، ج52، ص337).

پرسش: آیا ظهور امام زمان (عج) به معنای پایان دوران زندگی و شروع قیامت است ؟ اگر نیست ، پس چرا ظهور امام زمان (عج) را آخر الزمان می نامند ؟

پاسخ: اصطلاح «آخر الزمان» در گفتار‌های ادیان آسمانی مطرح شده است و مراد از آن روز پایانی عمر دنیا (معنای لغوی) نیست؛ بلکه مراد از آن دوره زمانی خاص است که به نحوی معنای آخر بودن را دارد. اصطلاح آخر الزمان به سه دوره اطلاق شده است:
1. دوره پیامبر خاتم(ص) که دوران پیامبر اسلام تا قیامت را شامل می‌شود. در این صورت آخر الزمان، یعنی، بعد از آن بزرگوار پیامبر و شریعت دیگری نخواهد آمد و دوره آخرین شریعت است.
2. دوره غیبت و سال‌های قبل از ظهور؛ آخر الزمان طبق این معنا پایان دوره ظلم‌ها و فساد‌ها و حکومت‌های غیر الهی است و با ظهور، همه مظاهر شرک و ظلم و فساد از بین می‌رود.
3.دوران ظهور؛ یعنی زمان تشکیل دولت عدل الهی و این حاکمیت تا آخر عمر دنیا برقرار می‌ماند و دیگر از بین نمی‌رود.

پرسش: علم و صنعت در زمان ظهور چگونه است ؟

پاسخ: اینکه دوران ظهور و حکومت حضرت مهدی(ع) دوران رشد و شکوفایی علمی است، در آن تردیدی نیست. این رشد، علاوه بر آنکه از منظر عقل، امری شدنی است، مورد اشاره‌ی روایات نیز هست. روایت «27 حرف بودن علم» و روایت «جمع عقول» قابل تأمل و دقت است.
امام صادق(ع) می‌فرماید: دانش 27 حرف است، و همه‌ آنچه که پیامبران آورده‌اند دو حرف آن است و مردم تا کنون جز با دو حرف آشنایی ندارد، و هنگامی که قائم(ع) قیام کند، 25 حرف دیگر را بیرون آورده و میان مردم نشر می‌دهد، و آن دو حرف را نیز ضمیمه می‌کند و مجموع 27 حرف را در میان مردم منتشر می‌سازد.(بحار الانوار، ج52، ص336، ح73)؛
در روایت دیگر از امام باقر(ع) نقل شده است: «در روزگار امام مهدی(عج) به اندازه‌ای به شما حکمت و فهم داده‌ خواهد شد که یک زن در خانه‌اش بر طبق کتاب خدا و سنت پیامبر قضاوت (رفتار) می‌کند. (همان، ج52، ص352، ح106).
همچنین از آن بزرگوار نقل شده است: « هنگامی که قائم ما قیام کند، دستش را بر سر بندگان خدا می‌گذارد، عقل‌های آنها را جمع کرده و اخلاق آنها را کامل می‌کند».(همان، ج52، ص336، ح71).
گفتنی است: در روزگار ظهور، از یک طرف مظاهر شرک و فساد و تباهی از بین می‌رود، و از طرف دیگر، عدالت در همه ابعاد آن فراگیر می‌شود؛ در نتیجه امکان رشد و تعالی فراهم می‌گردد. از سویی دیگر به برکت ظهور حجت حق و الطاف الهی امکان درک و بینش بیشتری برای انسان‌ها فراهم می‌شود. از این رو امام مهدی(ع) معارف و علوم را در زمینه‌های مختلف و مورد نیاز در اختیار بشر می‌گذارد و بشر نیز با توجه به توانایی درک بالاتر و امکان تجربه و به کار گیری دانش و تولید علم بهتر، می‌تواند قله‌های رفیع علم را در نوردد و در زمینه‌های مختلف علم پیشرفت کند.
البته این پیشرفت‌ها، همگام با نیاز و خواست و در خدمت‌ ارزش‌های انسانی خواهد بود.
مدت زمان چنین شکوفایی روشن و شفاف نیست و در روایات به این مطلب اشاره نشده است. البته در این زمینه دو نکته قابل بیان است:
الف. حرکت علمی با توجه به زمینه‌های مساعد و مطلوب بسیار سریع است؛
ب. این حرکت در چهارچوب حرکت اختیاری انسان است، نه آنکه معجزه گونه باشد.
انسان با توجه به سعه وجودی خود می‌تواند از علم و معرفت بهره‌مند شود و هر چه سعه وجودی او بیشتر باشد، بهره او از علم بیشتر می‌شود و اگر کسی به بالاترین درجه انسانی رسید (بالاترین حدی که یک مخلوق می‌توان واجد علم شود) آن علم را به دست خواهد آورد.
البته باید توجه داشت زندگی مادی ادامه خواهد داشت؛ زیرا رسیدن به عالم آخرت پس از زندگی در دنیا و حیات مادی است. بهره وری از منافع مادی نیز به بهترین حالت شکل می‌گیرد و برکات و نعمات آشکار می‌شود. البته منافع مادی در زمان ظهور دو مشخصه اصلی دارد:
الف. جامعه در آن عصر، فضیلت محور و ارزش مدار خواهد بود، از این رو از منافع مادی در راستای حیات معنوی استفاه شده و دنیا ابزار حرکت تکاملی و کسب سعادت خواهد بود.
ب. این منافع مادی به صورت صحیح در اختیار عموم قرار می‌گیرد و همه از آن بهره می‌برند و جامعه طبقاتی نخواهد بود.
بنابراین علم شکوفا می‌شود و صنعت در خدمت عموم مردم و در راستای تعالی و تکامل مردم قرار می‌گیرد.

پرسش: ظهور حضرت مهدی برای ناآگاهان نسبت به ایشان چه فایده ای دارد؟ برخورد امام با آنان چگونه خواهد بود؟

پاسخ: امام مهدی(ع) ابتدا خود را معرفی می‌کند و آنان را دعوت به تفکر و پذیرش دین حق می‌کند. ظهور حضرت چون همراه با تبیین درست و منطقی دین اسلام، نزول حضرت عیسی(ع)، آشکار کردن الواح اصلی تورات، امداد‌های غیبی و معجزات است، باعث می‌شود همه او را بشناسند و کسی نسبت به او و حرکتش نا آگاه نباشد. نتیجه این امور، گرویدن اکثریت قریب به اتفاق مردم به حضرت و پذیرش او می‌شود. حال، اگر کسی به مخالفت و انکار بپردازد و رو در روی حضرت قرار گیرد و قصد تقابل را داشته باشد، امام مهدی(ع) با او می‌جنگد، و سر انجام جنگ نیز چیزی جز هلاکت و نابودی کفار و پیروزی حضرت نیست.
با پیروزی حضرت، همه، از برکات معنوی ظهور بهره می‌برند چرا که طبق آیات شریفه قرآن، آینده جهان از آن دین اسلام و حاکمیت دین حق است.(توبه، آیه 32و 33) کل زمین در اختیار بندگان صالح قرار می گیرد(انبیاء، 105) و حجت خدا و مؤمنان صالح، به خلافت و حکومت می رسند. در این روزگار دین مورد رضایت خدا (اسلام) پا بر جا و برقرار می‌شود(و احکام و معارف آن در سرتاسر جهان اجرا می‌گردد.)، امنیت و آرامش کامل برقرار می گردد و عوامل نا امنی و مظاهر ظلم و فساد از بین می رودو عبادت واقعی (و عبودیت و بندگی حقیقی) به صورت عمومی تحقق می یابد(نور، آیه 55).
در آن روزگار طلایی، قرآن و نماز و مسجد جایگاه حقیقی خود را پیدا می‌کنند. تعلیم قرآن تبدیل به یک فرهنگ عمومی می‌شود. امام علی(ع) در روایتی فرموده است: گویا شیعیان خود را می‌بینم که در مسجد کوفه، خیمه‌ها زده و قرآن را بدان گونه که نازل شده به مردم می‌آموزند.(بحار الانوار، ج 52، ص 364). به این صورت است که مسجد مکان تعلیم و تربیت دینی می‌شود و نماز ـ که اصلی‌ترین نوع عبادت است ـ خالصانه انجام می‌شود. خداوند در تبیین آن روزگار می‌فر ماید:" یَعْبُدُونَنِی لا یُشْرِکُونَ بِی شَیْئاً" ؛ "عبادت می‌کنند مرا و نسبت به من چیزی را شریک قایل نمی‌شوند". در آن دوران زینت‌ها و بناهای اضافی مسجد از بین می‌رود تا این مکان به درستی محل مناجات و عبادت باشد.
زندگی مادی ادامه خواهد داشت؛ زیرا رسیدن به عالم آخرت پس از زندگی در دنیا و حیات مادی است. بهره وری از منافع مادی نیز به بهترین حالت شکل می‌گیرد و برکات و نعمات آشکار می‌شود. البته منافع مادی در زمان ظهور دو مشخصه اصلی دارد:
الف. جامعه در آن عصر، فضیلت محور و ارزش مدار خواهد بود، از این رو از منافع مادی در راستای حیات معنوی استفاه شده و دنیا ابزار حرکت تکاملی و کسب سعادت خواهد بود.
ب. این منافع مادی به صورت صحیح در اختیار عموم قرار می‌گیرد و همه از آن بهره می‌برند و جامعه طبقاتی نخواهد بود

 پرسش: صحت اینکه در زمان ظهور ، یأجوج و مأجوج هم پدیدار می شوند ، چیست ؟

پاسخ: در بعضی از روایات در میان علایم ظهور از خروج یأجوج و مأجوج آمده است؛ لذا می‌توان گفت یکی از نشانه‌ها نیز خروج یأجوج و مأجوج است. مانند روایت حذیفه که از پیامبر نقل می‌کند: «عشر آیات بین یدی الساعه: خمس بالمشرق و خمس بالمغرب فذکر الدابه و الدجال و طلوع الشمس من مغربها و عیسی بن مریم(ع) و یأجوج و مأجوج و انه یغلبهم و یغرقهم فی البحر و لم یذکر تمام الآیات».(خصال شیخ صدوق، ص447، ح46 و ص449، ح52).
و قرآن نیز فرموده است: «حتی اذا فتحت یأجوج و مأجوج و هم من کل حدب ینسلو»؛«تا آن زمان که یأجوج و مأجوج گشوده شوند و آنها از هر محل مرتفعی به سرعت عبور می‌کنند.(انبیاء ، آیه 96).این آیه بر دوران ظهور تطبیق شده است.(معجم احادیث الامام المهدی، ج2، ص149، ح490).
البته باید دانست، در بعضی موارد، نشانه‌های ظهور با نشانه‌های قیامت مخلوط گردیده است و از بعضی روایات(معجم احادیث الامام المهدی، ج5، ص2166) استفاده می‌شود که پدید آمدن یأجوج و مأجوج از نشانه‌های قیامت است. بنابراین برای اظهار نظر در مورد این که این اتفاق در زمان ظهور خواهد بود یا نزدیک قیامت، احتیاج به تحقیق بیشتر دارد. همان گونه که اصل قضیه یأجوج و مأجوج و ماهیت آن بررسی دقیق‌تری را می‌طلبد.

پرسش: سرنوشت شیطان در ظهور چگونه است؟

پاسخ: در قرآن مجید از شیطان نقل میکند که پس از اینکه به دلیل سجده نکردن بر انسان و تمرد از دستور الهی، رانده شد، به خداوند عرض کرد: " قالَ رَبِّ فَأَنْظِرْنِی إِلى یَوْمِ یُبْعَثُونَ"؛"پروردگارا! مرا تا روزی که بر انگیخته خواهند شد مهلت ده"(حجر، 36). شیطان در این درخواست دو مطلب را از خداوند متعال خواسته است: 1. به او مهلت داده شود، 2. این مهلت تا قیامت و روز مبعوث شدن بندگان ادامه داشته باشد.
پاسخ حضرت حق تعالی به او چنین است: " قالَ فَإِنَّکَ مِنَ الْمُنْظَرِینَ * إِلى یَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ ؛تو از مهلت یافتگانی، تا روز و وقت معلوم"(حجر، 37و38) خداوند متعال به او مهلت داده است و درخواست اولی او را اجابت کرده است. اما درخواست دوم او او را که خواسته بود تا روز قیامت مهلت داشته باشد اجابت نشده است، بلکه تا روز و وقت معلوم به او مهلت داده شده است. پسرش این است که " وقت معلوم" چه زمانی است؟ در بحار الانوار، ج60 ص221، از امام صادق(ع) روایتی وارد شده است ابن وهب از امام درباره سرنوشت ابلیس در آیه پرسش میکند که این روز، چه روز و زمانی ااست؟ امام میفرمایند: "ای وهب! آیا تصور میکنی که آن روز زمانی است که خدا در آن روز مردم را مبعوث میکند؟(چنین نیست) بلکه خداوند ابلیس را تا روز قیام قائم ما مهلت میدهد. در آن زمان حضرت، ابلیس را محم میگیرند و گردن او را میزند و آن روز، زمان معلوم است."
هدف اصلی انسان سعادت است و سعادت در جامعه بشری با حکومت حضرت مهری(ع) حاصل میشود که در آن زمان زمین پر از عدل و داد میشود و خبری از کفر و ظلم نیست. در آن زمان، قلبها از وسوسههای شیطانی پاک میشود و فساد نابود میگردد. در این روز، ابلیس که کاری جز وسوسه و به انحراف کشاندن جامعه بشری ندارد، به عنوان اصل فساد، گردن زده میشود پس منظور از کشته شدن ابلیس و شیطان به دست حضرت، به قتل رساندن شیطان و پایان مهلتی است که به شیطان داده بود.
البته قتل شیطان و ابلیس، به معنای از بین رفتن همه شیاطین به ویژه انسانهای شیطان صفت نیست، زیار تکلیف برقرار است و تکلیف دائر مدار اختیار خیر و شر است و برخی انسانها هتسند که نقش شیطان را بر عهده دارند. ضمن اینکه نفس اماره نیز اتس. امام رئیس شیطانها را که نقشی اساسی برای انحراف و گناه دارد از بین میبرد.
برای آگاهی بیشتر به تفسیر المیزان، ج14، ص167ـ 169 ذیل آیه 38 از سوره مبارکه حجر و ص 184 ذیل بحث روایی آیه مذکور مراجعه شود.

پرسش: در زمان حکومت حضرت مهدی (عج) ، نعمت ها فزونی یافته و مردم به یکدیگر نیکی می کنند و فرائض الهی را به خوبی انجام می دهند ، آیا با توجه به اینکه این خوبی ها از پیش ، پیش بینی شده اند و از ویژگی های حکومت الهی هستند ( یعنی مردم خود هیچ نقشی در به دست آوردن این صفات ندارند ) باز هم مردم بهشتی می شوند یعنی انجام صالحات ثواب دارد ؟

پاسخ: در مورد سیمای ظهور و خوبی‌های دوران ظهور باید گفت: این زیبایی‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند: یک قسم برکات و الطاف الهی است مانند فزونی باران و ... قسم دوم عدالت گستری و حرکت عمومی مردم به طرف نیکی‌ها.
قسم اول هر چند به ظاهر بدون ارتباط با مردم است؛ ولی اگر به آیات و روایات دقت شود روشن می‌شود مردم نیز در پیدایش برکات دخالت دارند. خداوند در آیات متعدد بین فزونی نعمت و یا فساد نعمت با اختیار و عملکرد انسان‌ها رابطه برقرار کرده است. در جایی می‌فرماید: اگر مردم ایمان بیاورند و تقوا را پیشه خود سازند، برکات آسمانی و زمینی را بر روی آنها می‌گشاییم(اعراف، 96) و در جایی دیگر می‌گوید: «ظهر الفساد فی البر و البحر بما کسبت ایدی الناس»(روم، 41) چنانچه همین عبارت در دعای عهد (مفاتیح الجنان، بعد از دعای ندبه) آمده است که فساد در خشکی و دریا ظاهر شد به واسطه آنچه انسان انجام داده است.
قسم دوم کاملاً با چگونگی و منش زندگی انسان در ارتباط است، بدین معنی که اولاً مردم خواهان عدالت و کمال هستند، و ثانیاً امکان این امر فراهم می‌شود. یعنی در دوران ظهور حقایق به درستی برای مردم تبیین می‌شود و در آن روزگار غول‌های تبلیغات و رسانه‌ای مطالب را وارونه و دلخواه خود تغییر نمی‌دهند، مانعی بر سر راه رساندن پیام حضرت به مردم نخواهد بود، زمینه‌های کفر و شرک و منادیان انحراف از بین می‌روند، به برکت حضور حضرت عقل‌ها رشد یافته و تکامل می‌یابند. در این روزگار مردم خود خوبی را می‌خواهند و به آن عمل می‌کنند.
باید توجه داشت انسان‌های دوران ظهور همانند انسان‌ها در دوران غیبت دارای اختیارند. آنان خود باید نیکی را بخواهند و بدان عمل کنند تا سزاوار دریافت پاداش الهی شده و به بهشت روند، انسان مجبور نه لایق پاداش است و نه مستحق مجازات و کیفر.
بله در دوران ظهور به برکت حضور و حکومت الهی حضرت، زمینه مناسبی برای حرکت عمومی جامعه به طرف نیکی‌ها است و عموم مردم در جاده صلاح و رستگاری گام برمی‌دارند. البته اینکه سخن از اجرای عدالت فراگیر است خود نشانه آن است که ممکن است فردی دچار خطا و انحراف بشود؛ ولی اگر رفتار او منجر به تجاوز به حقوق دیگران شد فوراً عدالت در مورد او اجرا شده و مجازات می‌شود.

پرسش: جهان پس از ظهور چگونه خواهد بود و آیا در آن زمان کسی خواهد بود؟

پاسخ: الف. حیات مادی بعد از ظهور از جهت قوانین و سنت‌های حاکم بر جهان هستی و ماده با قبل از ظهور تفاوت ندارد. ولادت و مرگ افراد یکی است، استعداد‌ها و ویژگی‌های انسانی فرق نمی‌کند. بنابراین انسان‌های بعد از ظهور نیز هنگام پایان پیمانه عمرشان از دنیا می‌روند. خداوند می‌فرماید: "کل نفس ذائقه الموت؛ هر کس مرگ را می‌چشد(خواهد مرد)"(آل عمران، آیه 185).
بله ممکن است به علت رشد چشمگیر علم و دانش بشری و از بین رفتن بسیاری از عوامل مرگ زودرس مانند جنگ و بیماری‌ها، انسان‌ها عمر طولانی داشته باشند. ولی سر انجام همه می‌میرند.
ب. سیمای دوران پس از قیام را چنین می‌توان به تصویر کشید:
درباره شکوفایی و پیشرفت در جامعه پس از ظهور، به صورت عام و کلی به چند گزینه می‌توان اشاره کرد:
1. اجرای مقررات و دستور‌های زیبا و مترقی و انسان‌ساز اسلام با عمل به کتاب خداو احیای سنت پیامبر و از بین بردن بدعت‌ها؛ امام علی(ع) فرمود: "آنچه از کتاب و سنت مرده است، زنده می‌کند".(نهج البلاغه، خطبه 138).
2. شکوفایی علم و دانش ؛ امام صادق(ع) می‌فرماید: "دانش، بیست و هفت حرف است و همه آن چه پیامبران آورده‌اند، تنها دو حرف از آن است و مردم تا کنون جز با آن دو حرف با حرف‌های دیگر آشنایی ندارند. هنگامی که قائم قیام کند، بیست و پنج حرف دیگر را بیرون می‌آورد و بین مردم نشر و گسترش دهد و آن دو حرف را نیز ضمیمه کند و مجموع بیست و هفت حرف را میان مردم گسترش می‌دهد.(بحار الانوار، ج52، ص336).
3. پیشرفت و گسترش امور دینی و معنوی که با آموزه‌های مختلفی همراه است:
* آموزش قرآن؛ امام علی(ع) فرمود: "گویا شیعیانم را می‌بینم که در مسجد کوفه، گرد آمده اند و با برپایی چادر‌هایی، مردم را به همان ترتیبی که قرآن فرود آمده بود، آموزش می‌دهند".(بحار الانوار، ج52، 364).
* فراگیری حکمت؛ امام باقر(ع) فرمود: در روزگار مهدی(ع) به اندازه‌ای به شما حکمت و فهم داده می‌شود که یک زن در خانه‌اش، بر طبق کتاب خدا و سنت پیامبر قضاوت (رفتار) می‌کند".(بحار الانوار، ج52، ص352). نیز فرمود: "در زمان او به شما حکمت داده می‌شود"(بحار الانوار، ج52، ص352).
* توجه به عبادت؛ امام علی(ع) فرمود: "مردم در روزگار مهدی(ع) به عبادت و دین روی می‌آورند و نماز را به جماعت برگزار می‌کنند". (عقد الدرر، ص159).
* رشد اخلاق و صفات پسندیده و از بین رفتن رذایل و صفات ناپسند؛ امام علی(ع) فرمود: "هنگامی که قائم ما قیام کند کینه‌های بندگان نسبت به هم از دلهایشان زدوده می‌شود". و در روایتی امام باقر(ع) فرمود: "هنگامی که قائم ما قیام کند، دستش را بر سر بندگان می‌گذارد و اخلاقشان را به کمال می‌رساند".(بحار الانوار، ج52، ص336).
4. امنیت فراگیر در عرصه‌های مختلف؛ خداوند می‌فرماید:"و لیبدلنهم من بعد خوفهم امناً؛ ترس‌شان را به امنیت و آرامش مبدل می‌کند".(نور؛ آیه 55).
امام صادق درباره آیه "سیروا فیها لیالی و ایاماً آمنین"(سبأ، آیه 18) فرمود: "همراهی با قائم ما اهل بیت است". (بحار الانوار، ج 52، ص313، ح8).
5. اقتصاد شکوفا و سالم؛ امام صادق(ع) فرمود: "در دولت مهدی(ع) ربا از بین می‌رود". (منتخب الاثر، ص474) و در مورد عمران و آبادی، امام باقر(ع) فرمود: "در زمان حکومت مهدی(ع) در روی زمین، ویرانه‌ای باقی نمی‌ماند، مگر آنکه آباد می‌گردد".(منتخب الاثر؛ ص606). محصولات کشاورزی فراوان می‌شود. پیامبر(ص) فرمود: "رودخانه‌ها، پر از آب می‌شود و چشمه‌سارها به جوشش آمده، لبریز می‌گردد و زمین چند برابر محصول می‌دهد". (بحار الانوار، ج52، ص304) و دام و گوسفند فراوان می‌گردد.(بحار الانوار، ج 51، ص81).
6. سلامتی جسم و روان؛ امام باقر(ع) فرمود: "هر کس قائم را درک کند، اگر به بیماری دچار باشد، شفا یابد و چنانچه دچار ناتوانی باشد، توانا و نیرومند گردد".(بحار الانوار، ج52، ص335، ح68).
خلاصه آنکه: طبق آیات شریفه قرآن، آینده جهان از آن دین اسلام و حاکمیت دین حق است.(توبه، آیه 32و 33) کل زمین در اختیار بندگان صالح قرار می گیرد(انبیاء، 105) و حجت خدا و مؤمنان صالح، به خلافت و حکومت می رسند. در این روزگار دین مورد رضایت خدا (اسلام) پا بر جا و برقرار می‌شود(و احکام و معارف آن در سرتاسر جهان اجرا می‌گردد.)، امنیت و آرامش کامل برقرار می گردد و عوامل نا امنی و مظاهر ظلم و فساد از بین می رودو عبادت واقعی (و عبودیت و بندگی حقیقی) به صورت عمومی تحقق می یابد(نور، آیه 55).

پرسش: پیشرفت علوم در دوران امام مهدی چگونه است؟ و چه سودی دارد؟

پاسخ: امام صادق(ع) می فرماید: "العلم سبعة و عشرون حرفا فجمیع ما جاءت به الرسل حرفان فلم یعرف الناس حتی الیوم غیر الحرفین فاذا قام القائم اخرج الخمسة و العشرین حرفاً فبثها فی الناس و ضم الیها الحرفین حتی یبثها سبعة و عشرین حرفا"؛"علم 27 حرف است و تمام آنچه پیامبران آورده‌اند، دو حرف است و مردم تا امروز جز این دو حرف را نمی‌دانند و زمانی که قائم قیام کند 25 حرف را خارج می‌کند و بین مردم منتشر می‌سازد و آن دو حرف را نیز به آنها ضمیمه می‌کند تا 27 حرف را پخش کند".(بصائر الدرجات، ص117).
بنابراین روایت؛ در زمان ظهور، علم پیشرف فراوانی خواهد کرد؛ اما اینکه این علم چه سودی دارد؛ طبیعی است که هر سود و رفاه و پیشرفت مادی و معنوی که نصیب انسان می‌شود بر پایه علم و آگاهی استوار است. بنابراین مقدمه تمام وعده‌های نیکی که برای دوران ظهور داده شده، پیشرفت علم است. تا زمانی که بالا برود، معنویت و عدالت و امنیت قابل اجرا نخواهد بود. البته بعضی آنها را از نوع علم تجربی می‌دانند و معتقدند: منظور پیشرفت پزشکی، کشاورزی، فصانوردی و ... است و بعضی آن را علوم الهی و نحوه تقرب و نزدیک شدن به خدا می‌دانند؛ یعنی، مردم در زمان حضرت می‌آموزند چگونه بنده واقعی گردند و در اثر پیشرفت معنوی قادر به هر کاری می‌شوند(مانند عارفان حقیقی در زمان ما). به هر حال سود علم چیز مخفی نیست که احتیاج به توضیح داشته باشد چه علم الهی باشد چه علم طبیعی.